Fort 53a Winnica
Opis:
Informacje:
Fort 53a Winnica / Gz. Winnica (pośredni, pancerny obrony bliskiej typu górskiego) powstał w latach 1898-99. Zbudowano go na wzgórzu Winnica w rejonie ówczesnych wsi Kostrze i Skotniki. Zamykał on lukę między głównymi dziełami, pełniąc wobec nich funkcje pomocnicze. Fort nie posiadał półkolistego narysu, ani stoku spłaszczonego, tylko wykutą w wapiennej skale głęboką klasyczną fosę. Niewielkie wymiary obiektu wynikają z możliwości terenowych, jak i walorów obronnych przedpola. Prowadziła do niego droga dojazdowa wspinająca się serpentyną po stromiźnie wzgórza od strony wschodu, tym samym zasłonięta masywem wzgórza od strony zachodniej. Wjazd na dziedziniec prowadzi przez most nad fosą z zachowaną oryginalną bramą wjazdową. Na załamaniu fosy, przy moście zlokalizowany jest dwukondygnacyjny tradytor funkcjonalnie sprzężony z kaponierą szyjową. Blok tradytora wyposażony był w armaty kazamatowe w wersji do strzelnic minimalnych dla dwóch dział i załogi strzeleckiej. Tarcze pancerne typu długiego sygnowane numerami K2 x 18 No 11 oraz K2 x 18 no 12. Bronił swym ogniem nie tylko przyległych odcinków fosy, ale również uzupełniał siłę ognia armat wieżowych w kierunku południowo-wschodnim. Dziedziniec zamykały koszary czołowe pełniące funkcję schronu bojowego. Dwukondygnacyjne koszary o konstrukcji mieszanej z galerią strzelecką nadwieszoną nad fasadą, przechodzącą w stanowiska ogniowe na wale piechoty. Na stropie bloku umieszczone były dwie obrotowe wieże artyleryjskie z 8cm armatami M.94 o numerach S73 i S74 oraz jedna kopuła obserwacyjna z numerem B59. Koszary połączone były podziemną poterną z podwójną kaponierą rewersową umieszczoną w załamaniu fosy, zaopatrzoną strzelnicami dla karabinów maszynowych. Umożliwiała ona skuteczne ostrzelanie od tyłu ewentualnych napastników, którzy sforsowaliby pionowe ściany fosy. Był to ostatni z serii fortów pancernych obrony bliskiej wybudowany w twierdzy Kraków, a rozwiązania tu przyjęte stały się pierwowzorem dla schronów bojowych i grup warownych okresu międzywojennego.
Uzbrojenie w roku 1914:
2x8 cm PK M.94 w wieżach
2x8 cm MSK M.94 w tradytorze
2 karabiny maszynowe M.7/12
7 lawet fortecznych (gewerhlafette)
Artyleria: 2 oficerów + 71 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 34 szeregowych
Pionierzy: 4 szeregowych
Fort posiada na przedpolu system okopów z dwoma kawernami.
Dalsze losy:
Podczas II wojny światowej okresowo wykorzystywany był jako miejsce do przetrzymywania jeńców radzieckich. W ostatnich latach w forcie znajdował się zakład renowacji mebli, by koniec końców stać się jednym z obiektów 'Muzeum Twierdzy Kraków' Fundacji Aktywnej Ochrony Zabytków Techniki i Dziedzictwa Kulturowego Janus. Mimo sporej wilgoci panującej w forcie, spowodowanej zatkaniem otworów wentylacyjnych przez poprzedniego właściciela jest to jeden z najlepiej zachowanych obiektów obronnych twierdzy, do dziś posiadający komplet wież pancernych.
Stan zachowania obiektu: zachowany
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
"Podbrzusze twierdzy. Wojskowość austriacka i austro-węgierska na terenie Podgórza i okolic w latach 1850-1918" M.J. Mikulski - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Wykaz fortów (1919) - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 26 Tyniec - mapa twierdzy
"Tom 3 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Atlas pancerzy Twierdzy Kraków" - informacje
"Szkic związków przyczynowo-skutkowych w fortyfikacji na przykładzie Fortu 53a 'Winnica' Twierdzy Kraków" - W. Brzoskwinia - informacje/plany
"www.kuk-fortification.net/gurtelzwischenwerk-winnica" F. Suchoń (Stowarzyszenie ÖFFG) - informacje
K. Wielgus - plany
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy