Fort 53 Bodzów
Opis:
Informacje:
Fort 53 Bodzów / Gz. Bodzów (pośredni) powstał w 1887 roku jako dzieło prowizoryczne (ziemno-drewniane) na wzgórzu Solnik. Można przyjąć, że był nietypowym fortem artyleryjskim. Częściowo wypełniał ogromne międzypole rozciągające się od fortu Borek, aż po fort Skała (po północnej stronie Wisły). Było to dzieło o układzie dwuwałowym, z wałem górnym dla artylerii ciężkiej i dolnym dla piechoty. Artylerię lekką umieszczono w dwóch orylonach, dostawionych do obu barków fortu. Orylon lewoskrzydłowy ukształtowano tak, by jego działa mogły strzelać w kierunku Podgórek Tynieckich. Armaty w orylonie prawoskrzydłowym kryły bocznym ogniem dolinę Wisły, rażąc ku Bielanom. Fort otrzymał niesymetryczny narys, z załamanym czołem płynnie przechodzącym półkolistymi odcinkami wału w barki, do których dostawiano wspomniane orylony o nieregularnych, czworokątnych rzutach i prostą szyją. Czoło i barki otaczała dość płytka, wykuta w skale fosa. Fort prawdopodobnie nie miał stałych budowli kubaturowych, podobnie jak i inne dzieła prowizoryczne. Przebudowany w latach 1913-14 na dzieło stałe. Narys fortu i jego formy ziemne pozostały bez większych zmian, poza korektą i powiększeniem prawoskrzydłowego orylonu. Fort otrzymał natomiast szereg nowych elementów kubaturowych. Najważniejszym z nich był podwójny, parterowy (rozdzielony wjazdem do fortu) blok koszar szyjowych ze stalobetonowymi, bomboodpornymi stropami. Poza tym otrzymał trzy schrony pogotowia na wale artylerii (którego etat uzbrojenia zredukowano do trzech armat M. 61) i po jednym schronie na każdym z orylonów. W planach pozostała budowa zespołu flankującego na lewym skrzydle fortu, ponad ul. Tyniecką. Jego budowa była przewidziana do realizacji w ramach rozbudowy mobilizacyjnej. Możliwe, ze pierwotnie planowano budowę schronu z kopułą pancerną dla broni maszynowej, analogicznego jak w forcie Bielany po drugiej stronie Wisły, lecz zabrakło na to funduszy. Ostatecznie element ten przyjął postać ziemnego owalnego okopu połączonego niskim wałem łącznikowym z masywem fortu. W wał łącznikowy wkomponowano niewielki bierny schron - podwalnię dla obsady. Całość obiektów rozrzucona jest po wzgórzu i przypomina już nowy typ fortyfikacji uproszczonej.
Uzbrojenie w roku 1914:
4x9 cm M.75/96 w orylonach
3x15 cm M.61 na wałach do walki dalekiej
4 karabiny maszynowe M.7/12
4 lawety forteczne (gewerhlafette)
Artyleria: 3 oficerów + 107 szeregowych
Piechota: 3 oficerów + 112 szeregowych
Pionierzy: 6 szeregowych
Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał siedem baterii:
B1 - 4x12 cm M.80 / brak informacji o realizacji
B2 - 4x12 cm M.80 / zrealizowana
B3 - 2x9 cm M.75/96 / zrealizowana 4x15 cm M.80
B4 - 4x12 cm M.80 / zrealizowana
B5 - 4x12 cm M.80 / zrealizowana
B6 - 4x15 cm M.78 (w planie opisana jako B2) / brak informacji o realizacji
B7 - 2x9 cm M.75/96 (w planie opisana jako B1 / brak informacji o realizacji
Dla w/w baterii zrealizowano siedem kawern (schronów podziemnych) z czego sześć zostało zachowanych.
Dalsze losy:
Pierwsze uszkodzenia powstały jeszcze w czasie działań wojennych. W 1936 roku obiekt został adaptowany na zaplecze szybowiska. Niestety w roku 1955 fort przeznaczono do rozbiórki w celu odzysku cegieł dla odbudowującej się Warszawy. Planu tego nie udało się jednak zrealizować ze względu na zbyt duże koszty, a wysadzone budynki fortu do dziś prezentują skutki nieprzemyślanych działań. Udało się zachować dawną bramę wjazdową, która obecnie jest eksponatem 'Muzeum Twierdzy' w forcie Tonie.
Stan zachowania obiektu: częściowo zburzony, zachowane ruiny
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
"Podbrzusze twierdzy. Wojskowość austriacka i austro-węgierska na terenie Podgórza i okolic w latach 1850-1918" M.J. Mikulski - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Wykaz fortów (1919) - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 26 Tyniec - mapa twierdzy
K. Wielgus/ Stowarzyszenie Rawelin/ Archiwum Cztery Historie - plany
Narodowe Archiwum Cyfrowe - zdjęcie archiwalne
Open Street Map/ Zdjęcie lotnicze z 1944 roku/ Geoportal - mapy