Fort 50a Lasówka
Opis:
Informacje:
Fort 50a Lasówka / Gz. Lasówka (pośredni, międzypolowy obrony bliskiej) powstał w latach 1898-99. Projekt wykonał inż. Emil Gołogórski. Zadaniem fortu była obrona dna doliny Wisły, jak i pobliskiej przeprawy na rzece w linii wału przeciwpowodziowego. Mógł także udzielić wsparcia ogniowego dla fortu Mogiła w obronie przeciwległego brzegu. Dzieło prezentuje nietypowe cechy fortu obrony bliskiej. Typowy międzypolowy fort pancerny na korpusie koszar posiadał rozmieszczone skrzydłowo cztery wieże pancerne i centralnie jedną obserwacyjną. W przypadku fortu Lasówka zrezygnowano z zastosowania wież pancernych, zastępując je otwartymi stanowiskami dział polowych na wale i biernymi schronami dla tychże dział na piętrze koszar. Fort miał narys wieloboczny, osiowo symetryczny. Posiadał wał obwodowy, uformowany od strony zapola w kształt bastei. Dostępu do fortu broniła kaponiera obrony wjazdu. Pierwotnie w skład założenia wchodził również budynek zlokalizowany przy drodze dojazdowej - nieobronna wartownia na czas pokoju. W centrum założenia znajduje się plac broni z rampami wjazdowymi, umożliwiający wtoczenie dział na pozycje skrzydłowe. Centralnie w linii wału umieszczono dwukondygnacyjny blok koszar czołowych ze stanowiskami strzeleckimi na stropodachu. Na piętrze znajdują się dwa hangary na działa polowe, wytaczane do stanowisk na wale. W osiowym przełamaniu koszar zlokalizowana została kaponiera szyjowa. Kaponierę i blok koszar odcięto od dziedzińca 'rowem diamentowym'. Istniała możliwość komunikacji pomiędzy kaponierą, a pozycjami piechoty na stropodachu za pomocą mocowanej w razie konieczności metalowej drabinki. Fort otoczony został suchą fosą, od frontu i skrzydeł o przekroju trójkątnym, zaś od strony zapola w przekroju trapezowym. Ze względu na położenie w dnie doliny przewidziano możliwość odwadniania fosy za pomocą śluzy. Od północnego wschodu fosę przecina nasyp wału przeciwpowodziowego.
Uzbrojenie w roku 1914:
4x9 cm M.75/96 na wałach
2 karabiny maszynowe M.7/12
Artyleria: 2 oficerów + 67 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 34 szeregowych
Pionierzy: 4 szeregowych
Dalsze losy:
W okresie międzywojennym obiekt pozostawał w gestii wojska. Przez krótki okres pełnił rolę magazynową, jednak ze względu na duże zawilgocenie nie był użytkowany. W okresie II wojny światowej ponownie przejściowo użytkowany jako magazyn, by następnie został przekazany władzom cywilnym. Od lat 60-tych na skutek nieprzemyślanych przemysłowych adaptacji obiekt uległ dewastacji (wybicie wielkich bram, likwidacja części stropu oraz budowa nowych budynków na zapolu fortu). Pod koniec XX wieku wyburzono kaponierę obrony wjazdu, po której zachowały się tylko resztki murów. Ostatni najemca fortu (spółdzielnia chemiczna 'Barwa') opuścił go w 1992 roku i od tego czasu obiekt jest niezagospodarowany. W latach 1994-2001 fort stracił całe wyposażenie pancerne m.in. okiennice i drzwi pancerne oraz balustrady strzeleckie na koszarach. W latach 2001-05 zniszczono całkowicie kondygnacje wewnątrz obiektu. Jedynym dobrym aspektem było usunięcie dobudowanych na dziedzińcu budynków. Przy drodze dojazdowej zachowała się dawna wartownia, obecnie dom mieszkalny.
Stan zachowania obiektu: zachowany
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
"Podbrzusze twierdzy. Wojskowość austriacka i austro-węgierska na terenie Podgórza i okolic w latach 1850-1918" M.J. Mikulski - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Wykaz fortów (1919) - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 22 Czyżyny - mapa twierdzy
"Tom 10 Seria I Atlas Twierdzy Kraków - Fort 50a Lasówka" - informacje/plany
"Tom 2 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Z problematyki adaptacji krakowskich fortów" - informacje/plan
Narodowe Archiwum Cyfrowe - zdjęcia archiwalne
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy