Fort 49 Krzesławice
Opis:
Informacje:
Fort 49 Krzesławice / Gh. Krzesławice (główny, artyleryjski) zbudowano w latach 1882-87. Wcześniej w jego miejscu znajdował się drewniano-ziemny szaniec z około 1872 roku, w kolejnych latach przebudowany na fort półstały. Reprezentuje typ jednowałowego fortu artyleryjskiego. Jego zadaniem była obrona traktu sandomierskiego biegnącego ponad doliną Wisły (od 1899 roku wraz z linią kolejową do Kocmyrzowa, tzw. traktem proszowickim). Fort Krzesławice posiada narys pięcioboku, z półbastionowym rozwinięciem koszar szyjowych. Główny element obrony to wał ziemny osłaniający odkryte stanowiska dla dział, umieszczone pomiędzy poprzecznicami (mieszczącymi 14 małych schronów pogotowia), poprzedzony suchą fosą. Fosa pierwotnie broniona była trzema kaponierami (dwoma barkowymi i jedną czołową) oraz otaczającym wał murem Carnota, usuniętym przed 1914 rokiem. W partii szyjowej fortu znajdowały się koszary rozwinięte półbastionowo dla obrony placu broni, zaś w centralnej partii dzieła schron główny, pierwotnie mieszczący skład broni i amunicji. Na koszarach znajdował się niski ziemny wał ochrony zapola. Wał główny posiadał niewielkie stanowiska dla piechoty. Prócz tego, na stykach czół z barkami na wale stały działa mniejszych kalibrów do bliskiej obrony. Wjazd do fortu od strony zapola broniony był ziemnym bastionem,a brama przedbramia dodatkowo broniona była mostem zwodzonym, które wyburzono około 1914 roku. Główną siłę ognia fortu tworzyły armaty kalibru 12 i 15 cm. W lecie 1914 fort reprezentował już pełną gotowość bojową. W dniach 18-20 listopada tego samego roku artyleria fortu bierze udział w tzw. I bitwie o Kraków.
Uzbrojenie w roku 1914:
3x9 cm M.75/96 na wałach, przeciwszturmowe
6x15 cm M.61 na wałach, do walki dalekiej
8x9 cm M.75 kazamatowe w kaponierach
2 karabiny maszynowe M.7/12
14 lawet fortecznych (gewerhlafette)
Artyleria: 3 oficerów + 187 szeregowych
Piechota: 5 oficerów + 224 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 10 szeregowych
Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał dwie baterie oraz schron amunicyjny:
B1 - 4x15 cm M.61 / brak informacji o realizacji
B2 - 4x12 cm M.61 / zrealizowana
Schron amunicyjny - GMM 13 / zrealizowany
Dalsze losy:
W okresie międzywojennym służył Wojsku Polskiemu na cele magazynowe. Do 1939 roku poprzez zainstalowane w forcie maszty nasłuchu radiostacji polski kontrwywiad zbierał materiały do rozszyfrowania Enigmy. W latach 1939-41 Niemcy dokonują rozstrzelania i grzebią w fortecznych fosach polskich patriotów. W roku 1945 następuje ekshumacja 440 zwłok z 29 grobów, a następnie szczątki zostają umieszczone w zbiorowej mogile, zlokalizowanej na zapolu fortu. W latach 1949-52 w forcie utworzono hotel robotniczy dla ekip budujących Nową Hutę. Od roku 1960 zaczęła narastać dewastacja obiektu, a część jego terenu zajęły ogródki działkowe. Pod koniec 1976 roku wysadzono zachodnią kaponierę wraz ze schronami lewego barku (nr II i III). W roku 1994 fort został przekazany 'Młodzieżowemu Domu Kultury na Stoku' i od tej pory fort zaczął być remontowany. W ostatnim okresie odsłonięte zostały zachowane kaponiery - czołowa oraz wschodnia, udało się usunąć ogródki działkowe, na terenie których schrony pogotowia służyły jako kurniki lub piwnice przysłonięte szpetnymi altanami oraz rozpoczęto prace przy odsłanianiu fosy dookoła fortu.
Stan zachowania obiektu: zachowany, częściowo uszkodzony
Materiały:
Zdjęcia:
Stan fortu po 2020 roku:
Źródło:
Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 17 Lubocza - mapa twierdzy
"Tom 2 Seria I Atlas Twierdzy Kraków - Fort 49 Krzesławice" - informacje/plan/zdjęcia archiwalne
"Tom 1 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Zabytki fortyfikacji Twierdzy Kraków" - informacje
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa - informacje/plan
Młodzieżowy dom kultury "www.mdkfort49.krakow.pl" - informacje/zdjęcie archiwalne
P. Loesch - szkic
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy