Fort 49a Dłubnia

Opis:

Informacje:

Fort 49a Dłubnia / Gh. Dłubnia (główny, pancerny) powstał w latach 1892-96. Zadaniem fortu była obrona doliny Dłubni. Jego głównym uzbrojeniem były cztery haubice kalibru 15 cm umieszczone w wieżach pancernych, wzmocnione o kolejne 2 wieże wyposażone w armaty 8 cm. Obronę bliską zapewniała broń ręczna piechoty na wale, 6 dział szybkostrzelnych 8 cm w kaponierach rewersowych w fosie, oraz karabiny maszynowe w kaponierze szyjowej. Nie zachowały się żadne sygnatury elementów pancernych. Fort zbudowano na narysie zbliżonym do trapezu, z usytuowanym w centrum założenia ziemnym masywem, osłaniającym piętrowy blok koszarowo-bojowy z przybudowaną kaponierą szyjową. Masyw fortu obwiedziony jest suchą fosą, przy czym przeciwstok od czoła i barków jest omurowany, a w narożnikach przeciwstoku fosy umieszczono kaponiery rewersowe - pojedynczą od lewej i podwójną od prawej strony. Obie kaponiery połączone są galerią w czołowym murze przeciwstoku, zaś galeria skomunikowana jest z blokiem koszarowo-bojowy podziemną poterną. Fosa od strony zapola jest poszerzona, znajduje się tam plac broni, skąd wybiega droga dojazdowa łącząca fort z dawną drogą rokadową. W sąsiedztwie drogi dojazdowej znajduje się dawny budynek wartowni, później przekształcony na magazyny. Murowany z cegły i betonu blok koszarowy jest obiektem trzykondygnacyjnym, częściowo podpiwniczonym. Na parterze znajdują się izby żołnierskie, wartownia łącząca z kaponierą szyjową, kuchnia, skład żywności czy też węzeł sanitarny. Na pierwszym piętrze znajduje się pokój dowódcy, izba opatrunkowa, sale żołnierskie, pokój dla oficerów, oraz składy amunicji. Drugie piętro pełniło funkcję kondygnacji bojowej. Znajdowały się tutaj stanowiska dział osłonięte wieżami pancernymi, stanowiska obserwacyjne, składy amunicji, oraz schrony pogotowia. Korytarz prowadzący obok pomieszczeń bojowych przez całą długość budynku posiada trzy wejścia po schodach na taras strzelecki. Całość powierzchni użytkowej wszystkich obiektów kubaturowych przekracza 1850 m2. Fort Dłubnia mógł brać udział w działaniach wojennych podczas tzw. I bitwy o Kraków, która rozegrała się w dniach 16-25 listopada 1914 roku na obszarze północnego przedpola twierdzy.

Uzbrojenie w roku 1914:

2x8 cm PK M.94 w wieżach
4x15 cm PH M.94 w wieżach
6x8 cm MSK M.94 w kaponierach rewersowych
8 lawet fortecznych (gewerhlafette)

Artyleria: 2 oficerów + 142 szeregowych
Piechota: 2 oficerów + 116 szeregowych
Pionierzy: 6 szeregowych

Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał cztery baterie oraz schron amunicyjny:
B1 - 4x15 cm M.80 / brak informacji o realizacji
B2 - 4x15 cm M.61 / brak informacji o realizacji
B3 - 4x15 cm M.61 / zrealizowana
B4 - 4x12 cm M.80 / brak informacji o realizacji
Schron amunicyjny - GMM 12 / zrealizowany

Dla w/w baterii zrealizowano minimum jedną kawernę (schron podziemny). Grupę forteczną uzupełniał szaniec S1.

Dalsze losy:

W latach międzywojennych fort pozostawał w gestii wojska. Do 1939 roku znajdowała się w nim prawdopodobnie radiostacja mająca na celu wraz z umieszczonym masztem na forcie Krzesławice rozszyfrowaniem Enigmy. W czasie niemieckiej okupacji obiekt wykorzystano na cele magazynowe, a na przedpolu prawego barku wykopano okopy w ramach tzw. linii Henryka. Po 1940 roku nastąpiło złomowanie pancerzy. Fort utracił poprzez wysadzenie wieże pancerne oraz tarcze dział, usunięto także okiennice pancerne. Przez kolejne ponad pół wieku fort służył celom magazynowym, przez co wewnątrz koszar dokonano wielu przeróbek. Od 2008 roku w forcie mieści się 'Muzeum Twierdzy Kraków' Fundacji Aktywnej Ochrony Zabytków Techniki i Dziedzictwa Kulturowego Janus. Do dziś zachowała się część oryginalnej stolarki, resztki kraty fortecznej czy też pozostałości windy amunicyjnej. W fosie można odnaleźć również pozostałości jednej z wysadzonych wież pancernych.

Stan zachowania obiektu: zachowany

Materiały:

Zdjęcia:

Źródło:

Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 16 Rakowice - mapa twierdzy
"Tom 2 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Z problematyki adaptacji krakowskich fortów" - informacje/plan
"Tom 3 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Atlas pancerzy Twierdzy Kraków" - informacje
"Forteca nr 12 - spis obiektów kubaturowych Twierdzy Kraków" M. Chłopek - informacje
A. Turowicz - szkic
K. Wielgus - szkice
M.R. Jurga - szkic
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy