Fort 47a Węgrzce

Opis:

Informacje:

Fort 47a Węgrzce / Gh. Węgrzce (główny, pancerny) powstał w 1887 roku jako półstały fort artyleryjski. W latach 1892-96 całkowicie przebudowany na fort typu pancernego obrony bliskiej i dalekiej 'Einheitsfort'. Ten nowej klasy fort opracował płk inż. Maurycy von Brunner. Wchodził w skład grupy fortecznej Węgrzce. Zadaniem obiektu było zabezpieczenie Traktu Warszawskiego, od strony którego można było się spodziewać ewentualnego ataku na twierdzę. Fort zbudowano na narysie zbliżonym do trapezu, z usytuowanym w centrum założenia ziemnym masywem, osłaniającym piętrowy blok koszarowo-bojowy z przybudowaną kaponierą szyjową. Masyw fortu obwiedziony jest suchą fosą, przy czym przeciwstok od czoła i barków jest omurowany, a w narożnikach przeciwstoku fosy umieszczono kaponiery rewersowe - pojedynczą od lewej i podwójną od prawej strony. Obie kaponiery połączone są galerią w czołowym murze przeciwstoku, zaś galeria skomunikowana jest z blokiem koszarowo-bojowy podziemną poterną. Murowany z cegły i betonu blok koszarowy jest obiektem trzykondygnacyjnym, częściowo podpiwniczonym. Na parterze znajdują się izby żołnierskie, wartownia łącząca z kaponierą szyjową, kuchnia, skład żywności czy też węzeł sanitarny. Na pierwszym piętrze znajduje się pokój dowódcy, izba opatrunkowa, sale żołnierskie, pokój dla oficerów, oraz składy amunicji. Drugie piętro pełniło funkcję kondygnacji bojowej. Znajdowały się tutaj stanowiska dział osłonięte wieżami pancernymi, stanowiska obserwacyjne, składy amunicji, oraz schrony pogotowia. Korytarz prowadzący obok pomieszczeń bojowych przez całą długość budynku posiada trzy wejścia po schodach na taras strzelecki. Wspomniane wieże pancerne, których fort posiadał w sumie 12 dzieliły się tutaj na cztery rodzaje: 4 moździerze 15 cm M.80 (o numerach K1, K2, K3, K4), 2 haubice 15 cm M.94 (o numerach H7, H8), 2 armaty 8 cm M.94 (o numerach S5, S6) oraz 4 wieże obserwacyjne (o numerach B8, B9, B10, B11). Z tyłu, za ciągiem wież, występuje betonowe, kilku schodowe przedpiersie, za którym znajdowały się stanowiska piechoty, tzw. galeria strzelecka. Uzbrojenie mieściły również kaponiery rewersowe w przeciwstoku, które posiadały 6 armat 8 cm M.94 w wersji kazamatowej w niszach pancernych (o numerach C1, C2 w pojedynczej i C13, C14, C15, C16 w podwójnej). Kaponiera szyjowa uzbrojona była w 2 armaty 8 cm M.94 również w wersji kazamatowej za tarczami w krótkiej wersji (numeracja: No 12, No 14). Całość powierzchni użytkowej wszystkich obiektów kubaturowych przekracza 1800 m2. Fort nie brał udziału w bitwach podczas I wojny światowej.

Uzbrojenie w roku 1914:

2x8 cm PK M.94 w wieżach
4x15 cm PM M.80 w wieżach
2x15 cm PH M.94 w wieżach
2x8 cm MSK M.94 w kaponierze szyjowej
6x8 cm MSK M.94 w kaponierach rewersowych
12 lawet fortecznych (gewerhlafette)
2 karabiny maszynowe M.7/12

Artyleria: 12 oficerów + 248 szeregowych
Piechota: 16 oficerów + 130 szeregowych
Pionierzy: 1 oficer + 6 szeregowych

Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał trzy baterie (dwie stałe z betonowymi schronami pogotowia oraz jedno dzieło ziemne):
B1 - 4x12 cm M.61 / zrealizowana
B2 - 4x12 cm M.61 / zrealizowana
B3 - 4x15 cm M.80 / brak informacji o realizacji

Dalsze losy:

Uzbrojenie i większość osprzętu bojowego zdemontowano w 1920 roku. W czasie zdobywania Krakowa w 1945 roku przez wojska radzieckie fort stanowił główne miejsce obrony niemieckiej od północy. Niemcy skapitulowali dopiero po trzech dniach, po ostrzale fortu przez radziecki czołg, który strzelał od południa. Fort Węgrzce jest jednym z niewielu fortów dawnej Galicji, który zachował komplet elementów pancernych zarówno bojowych (artyleryjskie i obserwacyjne wieże pancerne, nisze pancerne dział w kaponierach rewersowych, tarcze strzelnic karabinowych i zamknięcia strzelnic), jak i ochronnych (furta pancerna w koszarach, stalowe okiennice koszar, zamknięcia otworów reflektorów w kojcach, elementy wind amunicyjnych). Duże znaczenie miał fakt, że obiekt był do 2003 roku we władaniu wojska. W latach 2004-05 fort przeszedł gruntowny remont, a jego nowy właściciel 'Equus' urządził w nim siedzibę firm branży spedycyjno-transportowej. Niestety pomimo otrzymaniu w 2006 roku nagrody w konkursie imienia profesora Janusza Bogdanowskiego, obiekt stracił swój pierwotny wygląd i zamiast pełnić rolę np. militarnego muzeum, po szybkiej upadłości właściciela powstały w nim lokale biurowe. Wstęp dla turystów jest niedostępny.

Stan zachowania obiektu: zachowany

Materiały:

Zdjęcia:

Źródło:

Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 10 Bosutów - mapa twierdzy
"Tom 1 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Zabytki fortyfikacji Twierdzy Kraków" - informacje/szkic
"Tom 3 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Atlas pancerzy Twierdzy Kraków" - informacje/zdjęcia archiwalne
"Forteca nr 16 - Zarys historii rozwoju grupy fortowej Węgrzce Twierdzy Kraków" M.J. Mikulski - informacje
"Forteca nr 17-18 - Zarys historii rozwoju grupy fortowej Węgrzce Twierdzy Kraków cz. 2" M.J. Mikulski - informacje/plan/szkic
Wystawa fortu Węgrzce/ J. Gierczak - plany
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy