Fort 45 Marszowiec
Opis:
Informacje:
Fort 45 Marszowiec / Gh. Marszowiec (główny, artyleryjski) został zbudowany w latach 1883 - 1884. Reprezentuje typ fortu artyleryjskiego jednowałowego. Znajduje się na grzbiecie wzgórza ciągnącego się między dolinami Bibiczanki i Prądnika. W dzisiejszych czasach fort określany jest również drugą nazwą, od miejscowości w której się znajduje - Zielonki. Obiekt posiada typowy pięcioboczny kształt, w skład którego wchodzą koszary szyjowe wraz z pancernym sponsonem flankującym bramę główną, schron główny oraz osiem schronów pogotowia na wale artyleryjskim. Fort otoczony jest suchą fosą bronioną przez trzy kaponiery - jedna czołowa, podwójna oraz dwie barkowe. Około roku 1910 przeszedł modernizację - otrzymał wzmocnienia konstrukcyjne. Fort Marszowiec nie brał udziału w walkach toczących się w czasie I wojny światowej.
Uzbrojenie w roku 1914:
4x9 cm M.75/96 na wałach, do obrony bliskiej
4x15 cm M.61 na wałach, do walki dalekiej
6x9 cm M.75 w kaponierach
6 karabinów maszynowych M.7/12 (2 w sponsonie)
16 lawet fortecznych (gewerhlafette)
Artyleria: 4 oficerów + 114 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 60 szeregowych
Pionierzy: 1 oficer + 10 szeregowych
Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał pięć baterii (dwie stałe z betonowymi schronami pogotowia oraz trzy dzieła ziemne), a także schron amunicyjny:
B1 - 4x15 cm M.78 / brak informacji o realizacji
B2 - 4x12 cm M.80 / brak informacji o realizacji
B3 - 4x15 cm M.61 / zrealizowana
B4 - 4x12 cm M.80 / brak informacji o realizacji
B5 - 4x15 cm M.78 / brak informacji o realizacji
Schron amunicyjny - GMM 9 / zrealizowany
Dalsze losy:
W 1920 roku fort został uszkodzony podczas wybuchu materiałów wybuchowych, w skutek którego uszkodzone zostały sklepienia pomieszczeń koszarów szyjowych. W ostatnich latach najpierw do 1985 roku był wykorzystywany przez spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarską, by w 1990 roku obiekt przejęła gmina Zielonki. W tym okresie fort popadł w ruinę, a pancerne elementy wyposażenia w tym sponson zostały skradzione. W roku 1999 obiekt przeszedł gruntowny remont. Do niedawna w koszarach szyjowych mieścił się Hotel Twierdza, a na wałach artyleryjskich i w fosie strzelnice. Obecnie planowane jest jego przyszłe zagospodarowanie.
Stan zachowania obiektu: zachowany
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 9 Gebułtów - mapa twierdzy
"Warownie i zieleń Twierdzy Kraków" - J. Bogdanowski" - informacje/szkic
"Tom 3 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Atlas pancerzy Twierdzy Kraków" - informacje/zdjęcia archiwalne
K. Wielgus - szkic
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy