Fort 44a Pękowice
Opis:
Informacje:
Fort 44a Pękowice / Gz. Pękowice (pośredni, pancerny obrony bliskiej) powstał w latach 1895-97 według projektu Emila Gołogórskiego. Bronił prawego skrzydła fortu Tonie, a także pomagał w osłonie doliny Prądnika. Główny element założenia obronnego to obwodowy wał ziemny, w który od przodu włączono budynek koszarowo-bojowy, a całość idealnie wkomponowana w zbocze wzgórza nad Pękowicami. Od południa wprowadza na dziedziniec wjazd, przecięty w bastei szyjowej wału, strzeżony kaponierą obrony wjazdu. Całość założenia otacza fosa. Przed blokiem koszarowym znajduje się dziedziniec. Koszary czołowe, wkomponowane w wał główny fortu mają charakterystyczny dla małych fortów pancernych bryłę i konstrukcję. Są dwukondygnacyjne, z przełamanymi skośnie skrzydłami, które tworzą bloki bateryjne z działami w wieżach pancernych, a także stanowiska piechoty oraz pancerna wieża do obserwacji i kierowania ogniem. Wspomniane wieże pancerne były głównym uzbrojeniem dzieła w postaci czterech lekkich armat kal. 8 cm w obrotowych artyleryjskich wieżach pancernych o formule lawet pancernych (sygnatury: S15, S16, S17, S18), oraz centralnie i najwyżej na głównym bloku umieszczonej wieży obserwacyjnej (sygnatura: B18). Na środku koszarów mieści się lekko wysunięta kaponiera szyjowa. Jedyna odkryta ceglana elewacja bloku koszarowo-bojowego jest eksponowana od strony dziedzińca, pozostałe są obsypane ziemią. Od zewnątrz skraj stropodachu ukształtowano uskokowo, by stworzyć pozycje strzeleckie dla piechoty wraz z galerią. Kaponiera wjazdowa to niewielki obiekt jednoprzestrzenny usytuowany przy wjeździe do fortu. Fort Pękowice nie brał czynnego udziału w czasie I wojny światowej.
Uzbrojenie w roku 1914:
4x8 cm PK M.94 w wieżach
Artyleria: 1 oficer + 57 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 56 szeregowych
Pionierzy: 4 szeregowych
Plan mobilizacyjny rozbudowy twierdzy przewidywał sześć baterii (jedną stałą z betonowymi schronami pogotowia oraz pięć dzieł ziemnych), a także schron amunicyjny:
B1 - 4x9 cm M.75/96 / zrealizowana
B2 - 4x15 cm M.80 / brak informacji o realizacji
B3 - 4x15 cm M.61 / zrealizowana
B4 - 4x15 cm M.61 / brak informacji o realizacji
B5 - 4x15 cm M.94 / brak informacji o realizacji
B.Zielonki - 4x15 cm M.80 / brak informacji o realizacji
Schron amunicyjny - GMM 8 / zrealizowany
Dalsze losy:
Po 1940 roku zezłomowano pancerne elementy fortu. Zachowały się jedynie pierścienie przedpancerzy wież pancernych. Fort z biegiem lat był coraz bardziej dewastowany, gdzie między innymi wyburzono górną kondygnację. Wydawało by się, że od 2006 roku przyjdą dla fortu lepsze czasy. Prywatny właściciel, który wykupił fort od gminy rozpoczął remont obiektu, który jednak do dziś nie został ukończony, a otaczające go rusztowania sprawiają przygnębiający widok. W 2019 roku właściciel działki fortecznej rozpoczął prace przy budowie Centrum Wystawienniczo - Rekreacyjnego. Na zapolu fortu powstały dwa nowe budynki, które zaburzyły forteczną przestrzeń.
Stan zachowania obiektu: zachowany
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 9 Gebułtów - mapa twierdzy
"Tom 1 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Zabytki fortyfikacji Twierdzy Kraków" - informacje/zdjęcie archiwalne
"Tom 3 Seria II Atlas Twierdzy Kraków - Atlas pancerzy Twierdzy Kraków" - informacje
"Warownie i zieleń Twierdzy Kraków" - J. Bogdanowski" - informacje/szkic
Źródła internetowe (grupa Twierdza Kraków) - informacje/plan/zdjęcia archiwalne
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy