Szaniec FS-21

Opis:

Informacje:

Szaniec FS-21 powstał w latach 1855-56. Obiekt zlokalizowany na gruntach zwanych 'Stawisko' należących do gminy Wola Duchacka, od której otrzymał swoją potoczną nazwę. W 1888 roku pomiędzy szańcami FS-21 i FS-22 usypano wały tworząc bezpieczną krytą drogę. Standardowe ziemne dzieła wznoszone według jednego, typowego wzorca. Mimo tego nie powstały dwa identyczne obiekty. FS-21 oraz FS-22 były najmniejszymi szańcami swojego typu o 90 metrach rozpiętości w największym miejscu w granicach przeciwstoku fosy oraz 50 metrach w linii korony wałów. Każdy projekt był dostosowany do indywidualnych potrzeb taktycznych i warunków terenowych. Standaryzacja rozwiązań była daleko posunięta i pozwalała skrócić do minimum czas projektowania i budowy. Obiekt posiadał siedmioboczny narys. Bok od strony wnętrza twierdzy, tworzący szyję szańca był włamany do środka tworząc płytką zatokę, co umożliwiało obronę znajdującego się tam wjazdu ogniem bocznym. Całość otaczała sucha fosa o trapezowym przekroju i głębokości około 2 metrów. W przypadku obiektów położonych na skalistym podłożu była ona wykuta w skale. Stanowiska tworzył wał o stromych stokach. W narożnikach na załamaniach wału od strony czoła i na barkach lokowano platformy dla dział. Zwykle stanowisk takich było cztery. Proste odcinki wału zaopatrywano w ławki strzeleckie dla piechoty. Nie było żadnych elementów murowanych (kazamat, schronów czy omurowań). Rozmiary dzieł były stosunkowo niewielkie i zbliżone do siebie. Brak dokumentów archiwalnych nie pozwala na prześledzenie pierwotnej obsady i uzbrojenia szańca. Biorąc pod uwagę metrykę szańców można przyjąć, że pierwotnym uzbrojeniem były odprzodowe działa gładkolufowe, zapewne zastąpione później przez odprzodowe działa gwintowane wzoru M.59. Większość szańców rozmieszczono w regularnych, siedmiusetmetrowych odstępach, tak aby mogły wzajemnie wspierać się ogniem. FS-21 został zmodernizowany w 1914 roku na punkt oporu rdzenia, podczas której otrzymał nową nazwę NS-24, a niedaleko na wschód powstały nowe obiekty, również punkty oporu rdzenia, kolejno NS-23 oraz NS-22.

Uzbrojenie w roku 1914:

Brak danych.

 Dalsze losy:

W czasie II wojny światowej szaniec znalazł się na terenie niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Płaszów. Nazywano go wówczas 'Hujowa Górka' (od nazwiska SS-manna Alberta Hujara), a sam szaniec stał się miejscem egzekucji więźniów obozu oraz krakowskich więzień w latach 1943-44. Od tego też czasu rozpoczęła się również dewastacja samego szańca, kiedy to na jego terenie zakopywano zwłoki zamordowanych osób, przez co ziemia wyrównała się z poziomem wałów. Pod koniec 1944 roku dokonano ekshumacji, a ciała ofiar spalono przy okazji niwelując pierwotny układ dzieła. Na chwilę obecną dawną lokalizację szańca przypominają resztki wałów, krzyż upamiętniający ludobójstwo, oraz notabene dobrze zachowane wały dawnej drogi łączącej oba szańce.

Stan zachowania obiektu: zachowany reliktowo

Materiały:

Zdjęcia:


Źródło:

"Podbrzusze twierdzy. Wojskowość austriacka i austro-węgierska na terenie Podgórza i okolic w latach 1850-1918" M.J. Mikulski - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
"Mapa umocnień wg stanu z 1916 roku" P. Opaliński - informacje
Wykaz fortów (1919) - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 28 Prokocim - mapa twierdzy
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy