Fort N-1 Zwierzyniec
Opis:
Informacje:
Fort N-1 Zwierzyniec (rdzenia, międzypolowy obrony bliskiej) powstał w latach 1907-08 w ramach rozbudowy nowego rdzenia twierdzy. Po rozwinięciu przedrostka 'N' pełna nazwa obiektu brzmiała 'Noyauzwischenwerk 1 Zwierzyniec'. Fort posiadał parterowy blok koszarowy na rzucie prostokąta o konstrukcji kamienno-ceglano-stalobetonowej obsypany płaszczem ziemnym od czoła i boków ulokowany w linii szyi. Stropodach zbudowany został z betonu na żelaznych dźwigarach, między którymi znajduje się blacha. Dwa wejścia po bokach zabezpieczone były dwuskrzydłowymi drzwiami pancernymi, a okna od zewnątrz kratami i dwu skrzydłowymi okiennicami z otworami strzelniczymi od wewnątrz. Budynek schronowo-koszarowy składał się z pomieszczenia załogi ze studnią, pomieszczenia oficerskiego, magazynu amunicji, latryny oraz szamba i dwóch przedsionków. Na ziemnym wale znajdowały się stanowiska piechoty oraz artyleryjskie dla dział 9cm modelu M.75/96. Ogólnie w fortach tego typu na każdym barku w poprzecznicach stanowisk znajdował się mały schron pogotowia murowany z cegieł i ze stropem z blachy falistej - tutaj mamy jeden (na prawym barku), natomiast na lewym znajduje się mur oporowy. Drugim fortem tego typu z jednym schronem pogotowia był N-5. Tutaj występuje mała sprzeczność, gdyż austriacki plan oraz badania terenowe wykazują jeden schron, natomiast w polskiej inwentaryzacji z 1920 roku występują dwa takie obiekty z opisem: ""Komórki na opał. Są to budynki murowane częściowo z cegły, częściowo z kamienia, na zaprawie cementowej, sklepienie kolebkowe z blachy falistej 5 m/m grub. Budynki z trzech stron i z wierzchu kryte ziemią. Ściany od wewnątrz tynkowane, posadzka betonowa, drzwi żelazne dwuskrzydłowe 5 m/m grub. Komórki przy forcie - kubatura budynków wynosi 29,86 + 26,51 = 56,37 m3". Tą drugą analizę trzeba potraktować jako ciekawostkę, gdyż archiwalne zdjęcia również nie potwierdzają tej tezy. Całość założenia otaczała fosa o spłaszczonym stoku.
Uzbrojenie w roku 1914:
4x9 cm M.75/96 na wałach
Artyleria: 1 oficer + 49 szeregowych
Piechota: 1 oficer + 58 szeregowych
Pionierzy: 4 szeregowych
Dalsze losy:
W latach 1926-1927 obiekt adaptowano na rozgłośnię Polskiego Radia, niszcząc przy tym jego dawne walory. W czasie przystosowania fortu na potrzeby nadajnika radiowego usunięto nasyp ziemny bloku koszarowo-schronowego, dodatkowo dobudowując nową kondygnację i zlikwidowano schrony przy stanowiskach artyleryjskich. Obecnie nadal służy jako rozgłośnia, bez możliwości wstępu na teren obiektu. Prawdopodobnie zachowany jest przebudowany blok koszarowy (jest tak zmodernizowany, że nie widać żadnych elementów z epoki). Zachowane i udokumentowane są: schron pogotowia, mur oporowy oraz część wałów i stoków oraz fosa.
Stan zachowania obiektu: częściowo zachowany
Materiały:
Zdjęcia:
Źródło:
Wykaz fortów (1919) - informacje
Mapa rozbudowy twierdzy 1914-1915 - informacje
Festungs-Umgebungsplan von Krakau blatt 21 Krakau - mapa twierdzy
"Forteca nr 12 - spis obiektów kubaturowych Twierdzy Kraków" M. Chłopek - informacje
D. Krzyształowski/ forum Rawelin - informacje/plan/zdjęcie archiwalne
P. Opaliński/ F. Suchoń (Stowarzyszenie ÖFFG) - informacje
Narodowe Archiwum Cyfrowe - zdjęcia archiwalne
Open Street Map/ Urząd Miasta Krakowa/ Geoportal - mapy